GRAUX & BAEYENS Architecten
Hybride wonen met een knipoog naar Juliaan Lampens
Kan een woning zo flexibel worden gemaakt dat die meerdere woonvormen aankan? Zeker en vast. En dat dit tegelijkertijd een architecturale parel oplevert, bewijst Graux & BaeyensArchitecten (GBA) met deze sublieme betonwoning. Op de verdieping is hoog ingezet op levenslang wonen met een woonentiteit voor de klant, terwijl de gelijkvloerse verdieping in gebruik genomen kan worden door een gezin dat later mee kan instaan voor de zorg. Een hybride woonvorm dus in een betonnen jasje dat doet denken aan het werk van JuliaanLampens.
Een mooi perceel met daarop een klassieke woning. Hoewel GBA als architect graag vertrekt van maximaal behoud van het bestaande, stond het voor de bouwheer vast dat die met een wit blad wou starten. Ze hadden een voorliefde voor het werk van Juliaan Lampens en wilden dus absoluut een betonwoning. Maar dan eigenlijk twee woningen in één. Basile Graux: “De klant heeft een voorkeur om boven te wonen en wil dat graag voor de rest van zijn leven doen. We hebben dus heel erg ingezet op rolstoeltoegankelijkheid met brede gangen, rolstoeltoegankelijke badkamer en de aanwezigheid van een lift. Het idee dat in het concept is opgenomen is dat er een gezin kan komen wonen in de gelijkvloerse verdieping dat dan op hun oude dag deels de zorg op zich kan nemen door onder meer boodschappen te doen en voor hen naar de apotheker kan gaan. Dat gezin kan uiteraard ook gebruik maken van de tuin en die onderhouden. Een bijzonder programma dus. Als grote bewonderaars van het werk van Juliaan Lampens was hen een betonwoning van ons opgevallen (woning N-DP in Mechelen) en die viel bij hen in de smaak. Die twee factoren, samen met de zoektocht naar hoe we ons best oriënteren naar de omgeving, vormden een interessante uitdaging.”
Het landschap waarin het perceel zich bevond, speelde GBA in de kaart. Aan de voet van de Vlaamse Ardennen vallen er immers fijne verzichten te rapen. Koen Baeyens: “We zijn bij het ontwerp dan ook gestart vanuit de beleving binnenin. Op de verdieping wonen in combinatie met grote raampartijen laat de bewoners van die omgeving genieten. Een weide met paarden en de gekende glooiingen, dat is magnifiek en wil je vatten. Anderzijds is ook het zicht op de dorpskerk niet onaardig en kijk je tussen de omliggende woningen door naar andere golvingen in het landschap. Het fragmentarisch framen van dat landschap in combinatie met een interessante architecturale wandeling die diagonale doorzichten oplevert, was ons uitgangspunt. Zo is de specifieke vormgeving van het gebouw met die subtiele knikken tot stand gekomen. Uit de wisselwerking dus tussen het resultaat dat je van binnenuit beoogt – zowel zichten als organigram – en wat daar bij het exterieur boeiend aan is. Zo kneden wij ons volume en leggen we de puzzel tot alles klopt.”
Maar wanneer je grote raampartijen in een woning voorziet om de interactie met de omgeving optimaal te benutten, dien je rekening te houden met oververhitting. EPB indachtig vindt GBA het in dat geval interessanter om met luifels te werken, eerder dan overal screens te moeten voorzien. “Dat is noch een meerwaarde voor de architectuur, noch voor de vrije zichten die je beoogt. We vonden het ook belangrijk om een ruim terras op de verdieping te voorzien. Door de bijzondere vormgeving en het werken met luifels ontstaat er een spanningsveld tussen de verschillende vloeren. Op die juiste verhoudingen hebben we lang gewerkt. Het spel van die vloeren en luifels in combinatie met de vormgeving van het gebouw brengt met zich mee dat het volume zich vanuit ieder standpunt compleet anders verhoudt. Telkens lijkt het een ander gebouw. Cruciaal voor die beeldtaal was de sokkel.”
De inplanting van het gebouw op het ruime perceel houdt dan weer rekening met verdichting op termijn. Vandaar dat GBA het volume iets meer naar links opschoof. Op die manier bestaat de mogelijkheid om – indien nodig – een mooi perceel van 20 meter breed probleemloos af te scheiden. GBA wou daarnaast een zekere gelaagdheid in het ontwerp, rekening houdend met de helling van het perceel. De tuinmuur, de poort en de omgevingsaanleg met struiken, bomenen groenmassieven zorgen voor een gradiënt richting het imposante gebouw waardoor het zich met de tijd steeds beter in het landschap zal zetten.
Het bijzondere programma bestaat dus uit twee volledige woonentiteiten in één en hetzelfde gebouw. Op het gelijkvloers kunnen de bewoners rekenen op een oppervlakte van ongeveer 150 m2, terwijl de eigenaars op de verdieping comfortabel wonen op om en bij de 220 m2. De woning beneden telt naast de leefruimtes ook twee volwaardige slaapkamers en is via twee deuren ontdubbeld van de inkomzone met lift en trappenhal naar de bovenste woonentiteit. Bovendien heeft de onderste woning ook een aparte inkomdeur, zodat er bij verhuur geen interferentie is.
Het ruime terras op de verdieping is georiënteerd rond het centraal volume met liftkoker, bijkeuken, eetplaats, salon en keuken. Met het oog op een latere verkoop zijn er in de woonentiteit op de verdieping ook drie slaapkamers voorzien. Een daarvan fungeert als bureau waar de eigenaars graag hun reizen plannen. Die gaan ze tegemoet met de mobilhome en die kreeg een onderkomen in een grote carport achter een tuinmuur.
Het is meteen duidelijk welk materiaal de hoofdrol vertolkt in deze woning. De afwisseling tussen plankenbekisting en gladde bekisting bepaalt mee het beeld van deze betonwoning en komt ook terug in de tuinmuur. In combinatie met het houten schrijnwerk levert dat een neutraal canvas op dat de omgeving volledig tot zijn recht laat komen. Staal vinden we terug in de constructie van de carport, de balustrade op de verdieping en in de toegangspoort. De roest oranje kleur van de lak zorgt voor een speels en fris accent in het massieve geheel.
Ook in het interieur voel je de aanwezigheid van beton. Dat wordt aangevuld met warme materialen zoals een kalkpleister, terrazzo vloeren en gezandstraalde eik
Constructief is dit project met al die uitkragingen geen eenvoudige woning op vlak van stabiliteit. GBA nam dan ook studiebureau Mouton onder de arm. Wat de isolatie betreft, werd het principe van een box in een box gehanteerd en aan de binnenkant is er nog met een snelbouwsteen gewerkt. Dat maakt het geheel nog robuuster en komt ook de inertie ten goede waardoor de warmte en koeling beter vastgehouden wordt.
Deze sprekende betonwoning is GBA ten voeten uit. Het zoeken naar de juiste verhoudingen in een ontwerp dat heel functioneel en praktisch is en alles in perspectief plaatst. Want waar je op het eerste zicht een gigantische woning ervaart, blijkt het eigenlijk om een vrij compactvolume te gaan eens je weet dat er twee volwaardige woningen in schuilen. “Het gebeurt niet vaak dat je zo’n specifiek en boeiend programma krijgt voorgeschoteld, dus dat was zeker een leuk vertrekpunt. We houden ook van de manier waarop het project vormelijk inspeelt op zijn context. De beleving van binnenuit – zowel richting de omgeving als op de eigen woning door de bijzondere vormgeving – stelt nooit teleur en de verhoudingen zitten goed. Het gebouw ademt en tegelijkertijd voel je je er heel geborgen. Het concept hoe het is opgebouwd is meteen duidelijk en daar hebben we heel consequent aan vastgehouden. Het is daardoor een betonwoning geworden op maat van de klant, maar ook één waar wij volledig achter staan. Als architect zijn dit heel dankbare projecten.”
GRAUX & BAEYENS Architecten
Sint-Bernadettestraat 89
9000 Gent
t. +32 9 330 34 93