360 architecten

Hedendaagse invulling van de oever als verblijfsstek

Complexe binnenstedelijke projecten zijn uitdagend maar tegelijkertijd heel boeiend. De Leiekouter in Gent is daar een mooi voorbeeld van. De site die een rijke historische invulling kende met twee beschermde stadspaleizen werd in de loop der jaren verwaarloosd. Vooral dan de zijde aan de Leie waar het werd ingezet als pakhuis of als gesloten kantoorgevel. Met hun ontwerp zoekt 360architecten terug contact met het water en dat resulteert in heel veel woonkwaliteit.

Het terrein, gelegen tussen de Nederkouter en de Leie, en opgespannen tussen de Tybaertsteegen de Zoutstraat, kent niet alleen een enorm hoogteverschil, de statige herenhuizen waren allemaal gericht op de hogergelegen Nederkouter dat tijdens de bloeiperiode van deze neoclassicistische panden in de 19e eeuw, de belangrijkste invalsweg was naar het centrum van de stad. Kris Buyse: “De twee stadspaleizen zijn gekend als Hotel Legrand, maar het gaat wel degelijk om twee aparte hotel de maîtres van de rijke burgerij. Ze dateren van eind 18eeeuw en waren eigendom van de broers Legrand. Beide gebouwen kenden dezelfde opbouw met een indrukwekkende koetspoort en aangrenzend een monumentale inkomhal met op het gelijkvloers grote salons en met tuinen die helemaal doorliepen tot aan de Leie waar de typische gloriëttes het beeld bepalen. Bijzonder aan deze panden is dat ze bovenop de funderingen van de oude rijhuisjes gebouwd werden, getuige daarvan de middeleeuwse keldergewelven. Door een herbestemming tot kantoren in de 20e eeuw zijn de oorspronkelijke panden sterk verbouwd, en gingen veel historische elementen verloren.”

Toen Oryx Projects de hele site in handen kreeg en die wou ontwikkelen tot woonentiteiten, was het voor 360architecten heel snel duidelijk dat ze de twee beschermde stadspaleizen in ere wilden herstellen. Daarom schakelden ze Origin in die gespecialiseerd zijn in de restauratie van gebouwen en historisch waardevolle elementen. De donkere, ingesloten ruimtes in het hart van deze gebouwen werden aangewend om een nieuwe circulatiekern toe te voegen, aansluitend op de koetsdoorgang. De oude salons op het gelijkvloers werden gerestaureerd. Die maken nu deel uit van twee ruime stadswoningen die anderhalve verdieping tellen en ook de monumentale trappartijen omvatten. Met in totaal 16 nieuwbouwentiteiten kregen de stadspaleizen hun woonfunctie terug, zij het in een hedendaags jasje.

Het project Leiekouter omvat naast de twee beschermde stadspaleizen ook drie nieuwbouwvolumes – goed voor nog eens bijna 30 woonentiteiten – die zich inpassen in ditgroter stedelijk bouwblok. “Het historische kader was voor ons een startpunt. We zijn vertrokken vanuit de oude perceelstructuren van de twee beschermde stadspaleizen en de oude pianofabriek. Die hebben we samengebracht tot één ruime site, maar met dat verschil dat we met de nieuwe gebouwen niet alleen aansluiten in de gevelrij langs de Nederkouter, we geven ze ook een nieuwe oriëntatie en gezicht naar het water.”

Uit het historisch onderzoek dat 360architecten samen met Origin voerde, bleek die link er vroeger wel degelijk te zijn. Zo tonen oude foto’s een prachtig ritme van stapelhuizen, ateliers en parktuinen langs het water. Met dit project wilden ze die sfeer terugbrengen en het thema van de oever als verblijfsplek op een hedendaagse wijze invullen. Dit is ook mogelijk doordat het diep hellende terrein tussen de voorbouw en de Leie door zijn diepte, reliëf en oriëntatie toelaat om in tweede orde te bouwen, en zo terug actieve, stedelijke gevels op te werpen naar het publieke domein aan de overzijde van het water.

Die ambities werden door 360architecten vertaald in de figuur van een stedelijk bouwblok. “Het bouwblok is samengesteld uit de historische panden langs de Nederkouter en de nieuwe bouwvolumes met het ‘parkgebouw’ aan de Tiebaertsteeg, het ‘kadegebouw’ op de ruïne van de oude pianofabriek van Hyfte en het ‘hoekgebouw’ rakend aan de Zoutstraat en Nederkouter. Vervolgens hebben we het bouwblok doorgesneden ter hoogte van beide stegen. Zo ontstaan in de diepte van de celwand vestibules in de vorm van verharde binnenplaatsen die de toegang verlenen tot zowel de bestaande als nieuwe volumes. Tot slot hebben we het bouwblok volledig opengewerkt naar de oever, waarbij met de spatie tussen de nieuwe hoekstenen van deze site een nieuwe parktuin vanuit het binnengebied aansluiting vindt naar het water en het overliggend parkje. Zo zijn we erin geslaagd de dubbele zijde van de percelen optimaal te benutten. Zeker met het hoekgebouw was dat een puzzel. Daar hebben we ervoor gekozen twee nieuwe rijwoningen met hun rug tegen het commercieel gelijkvloers aan de Leiekouter te plaatsen waardoor die zich oriënteren richting parktuin en water. Ze zijn opgebouwd met split levels die mee optrappen met het aflopende terrein en genereren op die manier de nodige woonkwaliteit.”

Het gebouwencomplex Leiekouter bevindt zich middenin de stad. Dat was een van de redenen om in materialisatie voor baksteen te kiezen. “De selectie van één type baksteen voor alle nieuwe gebouwen zorgt voor een duidelijke samenhang tussen de verschillende volumes. Met de geselecteerde baksteen verkregen we eveneens de vooropgestelde massieve en genuanceerde uitstraling voor onze drie stadsgebouwen. De keuze voor een lichte tint vloeit voort uit de ligging en de schaal van het project. Zo kunnen we de toch vrij grote gebouwen een passende schaal meegeven en de kleurtint beige-oker benadert ook goed de Balegemsezandsteen die verwerkt is onderaan in de originele kademuur langs de Leie.”

De baksteen werd verwerkt met een brede en volle voeg in licht beige kleur om de eerder gele basiskleur van de baksteen te temperen en een lichtere tint te bekomen voor de gevelvlakken. Schrijnwerk in geanodiseerd aluminium met warme bronstint doet de gevels opleven. Ook de toepassing van verschillende betonelementen in gezuurd en gepolijst wit-beige beton hielp om een lichter eindbeeld te bekomen. De betonelementen accentueren de tektoniek van het gebouw – plint, deur- en raamlijst, dorpel, latei, terras en kroonlijst – en brengen verfijning in de gevel. Ter hoogte van de stegen werd het beton achterwege gelaten en kregen die gevels een eigen accent door het gebruik van metalen kaders met luiken die de bewoners toelatenhun privacy en zonwering zelf te regelen.

360architecten streeft in elk project naar duurzame architectuur. Dat start met een intelligent casco, een gebouwenstructuur die voor 100 jaar aangehouden kan worden en die voldoende flexibiliteit biedt naar invulling. Dat gebeurde hier met grote vloeroverspanningen, hoge plafonds en een minimum aan inpandige draagelementen. Naast een doordachte bouwkundige structuur, houdt dat ook de implementatie van duurzame technieken in zoals een collectief verwarmingssysteem met warmtepompen en uitgebreide PV-installatie. Toepassing van groendaken en ontharding zijn een ander facet van duurzaamheid en ook dat gebeurde royaal op deze site. Bovengrondse parkeerplaatsen verdwenen en kregen een ondergrondse variant onder het Parkgebouw. In de plaats kwam een weelderige, collectieve binnentuin die zorgt voor een groene, verbindende en sociale ruimte in het bouwblok.

“Duurzaamheid en circulariteit gaan bij ons hand in hand. Omgaan met zaken als materialen, water, vergroening en ontharding zijn daar facetten van die we in elk project in vraag stellen. Het was dan ook een leuke vaststelling bij Leiekouter dat de kademuur volgens oude metseltechnieken met kalkmortel was gerealiseerd. Daardoor konden we de stenen gemakkelijk recupereren. Die methodiek pasten we toe bij de nieuwe tuinmuren en nemen we sindsdien zelfs mee in nieuwe projecten. Gevels met kalk- en voegmortels optrekken, impliceert dat die later opnieuw gedemonteerd kunnen worden en dat de gerecupereerde bakstenen volwaardig terug ingezet kunnen worden voor nieuwe doeleinden. Dat past volledig in onze visie van circulair denken. Wat ik sterk vind aan Leiekouter is dat het project heeft verder gebouwd op de goede fundamenten uit het verleden en het heeft een duidelijk kader gecreëerd ten aanzien van de omliggende stad. Het gesloten stadsblok van weleer is waar mogelijk opengewerkt, zowel via doorzichten als met groenbeleving en zeker met het tweede gezicht aan de oever. Het is een rustpunt in de stad waar het aangenaam wonen en werken is.”

360architecten
Zoutstraat 10
9000 Gent
t. +32 (0)9 236 26 80
info@office360.be
www.office360.be