Bureau Bouwtechniek & architectenbureau ZJA
Een beleefbaar duinlandschap. Niemand die denkt dat het de uitkomst is van een opdracht voor een nieuw casino en evenementengebouw, maar toch is het zo. Het NautilusConsortium*, waarvan architectenbureau ZJA en Bureau Bouwtechniek (BB) deel uitmaken, integreerde het bouwprogramma in een vernieuwd landschap dat de historische relatie van de badplaats met de zee herschrijft. Met oog voor een robuuste toekomst zag het bouwteammogelijkheden om tegelijkertijd met de bouw van het casino, ook te werken aan de waterveiligheid, de kwaliteit van de openbare ruimte, het versterken van de zeedijk en het autovrij maken en verbinden van het Epernayplein met de zee.
Geen klassieke typologie van een casino dus, maar een veelzijdig project in een publiek duinlandschap waar spel en vertier, maar ook ontmoeting en cultuur samenkomen. En daar had de gemeente Middelkerke nood aan. Zeker omdat het vorige casino al een tijdje afgebroken was en het terrein er braakliggend bijlag. Leo ten Wolde (ZJA): “Zowel voor inwoners van Middelkerke als voor bezoekers viel er daar weinig te beleven. Mensen die er leven en zij die komen om zich te ontspannen konden dus eigenlijk nergens terecht. Er was met andere woorden een nieuwe impuls nodig. Met de komst van een casino speelzaal, een multifunctionele evenementenzaal, een restaurant en een ondergrondse parkeergarage wordt het plein terug een echte trekpleister. En met de komst van een strandhotel geef je ook het toerisme in Middelkerke een serieuze boost. We merkten dat er bij de inwoners alvast een heel groot draagvlak was voor een project dat van Middelkerke een meer hedendaagse badplaats kon maken.”
De vraag is natuurlijk hoe je dergelijk lijvig programma kan integreren zonder opnieuw grote blokken bij te bouwen. “Het idee om een soort natuurlijk landschap te maken op die plek is eigenlijk vrij snel en spontaan gekomen. Een tweede idee dat overeind is gebleven uit onze eerste conceptschets was onze wens om een soort verticale skyscraper te maken die contrasteert met de rechte blokken op de dijk, naar analogie met het bijzondere trappengebouw Vessel in New York. We wilden een volume dat uit het landschap oprijst, maar ook niet te groot zodat dit het zicht niet blokkeerde vanaf het plein of de achterliggende appartementsblokken. Als gevolg daarvan moesten we dus zoveel mogelijk van het programma in het landschap zien te puzzelen.”
De beslissing om niet een casino maar een hotel in dat iconisch gebouw te voorzien en dateerste ondergronds te integreren, bleek een gouden zet. Daardoor houd je niet alleen meer landschap over, er is bovendien voor een casino weinig vraag naar daglicht. Door het landschap een bouwlaag op te tillen, kon ook de rest van het programma erin geïmplementeerd worden. Zo zijn de foyer waar de rest van het programma rond georganiseerd is, het restaurant en een deel van de evenementenzaal en het casino op het gelijkvloers voorzien, ondersteunende functies zoals de keuken, de backoffices van de evenementenzaal en het casino huizen op de -1.
De bijzondere vormgeving van het hotel is dan weer geïnspireerd op het duinlandschap, maar kwam er niet zomaar. “Vloeiende afgeronde vormen sluiten niet alleen beter aan bij dat landschap, ze anticiperen ook op extreme weersomstandigheden. Windspecialisten die we hebben geconsulteerd en die het effect van een storm op het gebouw simuleerden, bevestigden dit. Dat we het gebouw ook iets hebben gedraaid, zorgt ervoor dat het zich opent naar de zee toe en het zicht vanuit de appartementen op de dijk zoveel mogelijk gevrijwaard blijft.”
Een gebouw met afgeronde vormen realiseren, is altijd een uitdaging. De krommingen, ellipsen en hellingen in het project vergden de nodige aandacht. Elien Coppitters (BB): “Door middel van een gedetailleerd BIM-model waartoe iedereen van het bouwteam toegang heeft, houden we zowel het ontwerptraject als het bouwproces onder controle. Anderzijds wordt er door nauwe samenwerking met de uitvoerders gekeken hoe de krommingen op een correcte manier gerealiseerd kunnen worden. Het getilde landschap bijvoorbeeld, wordt mogelijk gemaakt door een betonnen naspanplaat en afgewerkt met een landschapspakket er bovenop. Daarmee kan je bepaalde afwijkingen van dat dak compenseren en de juiste kromming bepalen die je nodig hebt.”
Daarnaast is het vooral de bijzondere huid van het gebouw die het uitzicht bepaalt. Die schilvan Accoyahout in X-structuur laat eveneens toe om de vormentaal een beetje te tweakenrichting uitvoerbaarheid door een mix van rechte en afgeronde balken te combineren. Ook hierbij is de bouwteamformule een voordeel omdat ontwerpers en uitvoerders heel snel kunnen schakelen. Het materiaalgebruik in dit project is heel natuurlijk, onderhoudsvriendelijk, robuust en afgestemd op zijn omgeving, rekening houdend met het bij wijlen agressieve klimaat. Ook in de kleurzetting is gekozen voor tinten die verwijzen naar het strand, de lucht en de natuur.
Ook de vorming van het nieuwe landschap sluit aan bij het bestaande duinlandschap. “Landschap en architectuur zijn in dit project heel erg met elkaar verweven, dat is duidelijk. Dat komt terug in de vormentaal, maar ook in de materialisatie en kleurzetting. Even voor de hand liggend is dat het landschap dat we toevoegden een verderzetting was van het duinlandschap dat je overal langs de Belgische kust vindt. De beplanting die voorzien is, werd ook bewaakt door Natuur en Bos en moest inheems zijn. Eens het project helemaal klaar is, moet het dermate ingenesteld zijn dat het lijkt alsof het altijd zo is geweest.”
Met het nieuwe landschap wordt de zeedijk verlegd richting zee. Daardoor ontstaat extra ruimte die openheid en zicht geeft en de monotonie van de zeedijk doorbreekt. Door die nieuwe kunstmatige duin wordt het Epernayplein uitgebreid en geherdefinieerd tot een aantrekkelijke verblijfsruimte met zicht op zee en toegang tot het strand. Dat het bouwteam besloot om in- en uitgang van de ondergrondse parkeergarage in een zijstraat te leggen, maakte het plein bovendien verkeersluw. En hoewel – met uitzondering van het hotel – alle andere functies onder die duin liggen, behouden ook zij een spectaculair uitzicht via transparante gevels en ruime terrassen.
Een derde factor naast het gebouw en het landschap in dit project wordt bepaald door haar specifieke locatie aan zee, namelijk de waterkering. Nergens anders in Vlaanderen staat een gebouw immers zo dicht bij de zee. Ook daar zijn uitgebreide studies en raad van specialisten zoals de Maritieme Dienst Kustverdediging aan te pas gekomen. “Nu tijdens de werf werkt het gebouw als tijdelijke zeewering, nadien komt er een definitieve zeewering vóór het gebouw te liggen. De structuur van de ondergrondse delen is zodanig gedimensioneerd dat ze stormen kunnen doorstaan. De constructie van de zeewering is voorzien op wat ze de 1000-jarige storm noemen, onder meer via overslagelementen. De UGent deed ook golfgootproeven met een deels nagebouwde versie om te zien wat de gevolgen van grote golven kunnen zijn, maar ook daar haalde het de vooropgestelde resultaten en die bevindingen hebben we meegenomen in het ontwerp.”
De verwevenheid van landschap en gebouw heeft ook een duurzaam karakter. Door in te zetten op een performante bouwschil en uitkragende luifels wordt de vraag naar energie geminimaliseerd. De houten schil van het hotel werkt dan weer als extra zonnewering.Passend in het circulaire gedachtengoed is dit multifunctioneel gebouw voorzien om mee te groeien met de toekomst. Zo is dit flexibel gebouw voorzien van open vloeren en heeft elkefunctie een afzonderlijke ontsluiting. Daardoor kunnen in de toekomst nieuwe programma’s toegelaten worden in het gebouw.
Dat een landschap over een gebouw wordt gedrapeerd en mooi doorloopt, is heel bijzonder en komt niet vaak voor. Kortom, alles en iedereen kijkt reikhalzend uit naar de komst van dit project. “Er is geen andere plek aan de Belgische kust waar een casino zo organisch in het landschap is opgenomen en toch met zicht op zee. Het is ook uniek om te kunnen logeren pal op het strand en vanuit de toren uit te kijken over de hele kustlijn. Na zonsondergang licht de houten schil op doordat in de structuur van de gevel een verfijnd lichtontwerp is verwerkt. Daardoor is dit sculpturale gebouw zowel overdag als ’s nachts sterk aanwezig. En ondanks die specifieke vormentaal schreeuwt het gebouw niet maar schrijft het zich op een zachte en subtiele manier in dat landschap in.”
*Het Nautilus Consortium is een samenwerkingsverband tussen ontwikkelaar Debuild, als gedelegeerd bouwheer, hoofontwerpers ZJA (architectuur) en DELVA (landschapsarchitectuur), OZ (casino- en hotelontwerp) en Bureau Bouwtechniek (uitvoerend architect), aannemers Furnibo en Democo. Zij worden bijgestaan door experts van COBE, VK Engineering, Beersnielsen, Witteveen+Bos, Plantec, MINT en Sertius.
Bureau Bouwtechniek
www.b-b.be
architectenbureau ZJA
www.zja.nl