dmvA
Wanneer er winst te halen valt uit historisch onderzoek
In een maatschappij waar alles sneller moet en winstmaximalisatie het doel is, is het ook voor architecten een strijd om degelijk onderzoek te voeren en kwaliteitsvolle architectuur te realiseren. Toch houdt dmvA vast aan een historisch onderzoek van de site. In eerste instantie omdat het verleden voor hen een inspiratiebron is. Maar soms levert dat onderzoek meer op voor alle partijen. Zoals hier, waardoor er een extra volume en twee extra appartementen konden gerealiseerd worden middenin het historische centrum van Mechelen.
Een braakliggend terrein in het historisch centrum van Mechelen was al enkele decennia een doorn in het oog van de inwoners. Ook de diverse eigenaars en ontwikkelaars van het perceel slaagden er al die tijd niet in om op die plek een haalbare ontwikkeling te realiseren. De Sint-Katelijnestraat is één van de belangrijkste invalswegen naar het centrum, dus een kleinschalig stedelijk inbreidingsproject was er heel welkom. Omdat hij er werkzaam is en er vaak passeert, was het uiteraard architect Tom Verschueren van dmvA ook al opgevallen. Hij en zijn vennoot David hadden er al schetsen op zitten maken toen de vraag van de recente eigenaar daadwerkelijk tot bij hen kwam. “De buurman wist er beslag op te leggen en hij wist dat wij al vrijblijvend op het dossier hadden gewerkt. Nu vroeg hij om een concrete oplossing voor dit moeilijk project dat al jaren een litteken in de stad was. Moeilijk omwille van de historische context, zijn kleinschaligheid, het grillige perceel en de ligging langs een overwelfde vliet. Bouwen tussen twee gebouwen is al geen sinecure en zeker niet wanneer een daarvan een beschermd monument is dat dringend aan restauratie toe is. Bovendien was er een oude zwevende stempelconstructie tussen de gebouwen om ze recht te houden.
Evident was het dus allerminst, maar wij gaan geen uitdaging uit de weg. Zoals zo vaak in een historische context, is de geschiedenis van een plek onze grootste inspiratiebron én vertrekpunt voor een nieuwe ontwikkeling.”
Uit het bouwhistorisch onderzoek dat dmvA uitvoerde bleek dat de Sint-Katelijnestraat veel historische gebouwen telde met als typologie vaak een 17e-eeuws diephuis dat op zijn beurt een soort verlengde was van de typologie van een middeleeuwse woning. “Voor ons concept van ‘In de Stad’ zijn we van die typologie vertrokken en hebben we eigenlijk een ensemble van drie diephuizen gemaakt die we zijn gaan schakelen. Twee diephuizen aan de straatzijde en een achteraan. De vormgeving aan de straatzijde is een bescheiden en abstracteinterpretatie van de twee historische huizen met trapgevels aan de overkant van de straat. De winst voor ons project viel vooral bij het volume achteraan te halen, want bouwen achter een beschermd monument mag doorgaans niet. Uit ons onderzoek bleek echter dat er vroeger bebouwing was. Onder Maria van Oostenrijk was Mechelen in de 16e eeuw een bloeiende stad met heel veel vlieten. Enkele daarvan zijn terug opengelegd zoals de Melaan. Oorspronkelijk liep er ook een vliet achter dit terrein door en was er een kade op de plek achter het bestaande monument. Hadden wij geen historisch onderzoek gedaan die dit aan de oppervlakte bracht, hadden wij daar nooit mogen bouwen.”
Het resultaat is dat dmvA erin geslaagd is om op een relatief kleine bouwoppervlakte toch zeskwalitatieve individuele woonentiteiten te realiseren. Geïnspireerd op het verleden maar met een hedendaagse toets. De vormentaal maakt enkel gebruik van vierkanten voor zowel raamopeningen als voor inpandige terrassen. Het geheel van de drie volumes herbergt zes BEN-appartementen die zo ontworpen zijn dat het aangenaam leven is in het midden van de stad. Het zijn geen kopieën van elkaar, maar individueel unieke appartementen waarmee de inwoners zich kunnen identificeren.
“We hebben een steeg ontworpen die het binnengebied verbindt met de straatzijde. Ook dat is een middeleeuws gebruik. De toegang naar de diverse appartementen verloopt via die steeg. Achteraan de steeg op het binnengebied bevindt zich ook de overdekte fietsenstalling die als een soort gaanderij multifunctioneel ingezet kan worden en het contact tussen de bewoners stimuleert. De kwaliteit van de appartementen komt tot uiting in die kwalitatieve buitenruimtes met behoud van privacy. De inpandige terrassen zijn eigenlijk buitenkamers waardoor binnen en buiten naadloos doorlopen en er veel natuurlijk licht in het interieur valt. We hebben ook ingezet op dubbelhoge (buiten)ruimtes en weidse uitzichten. Het appartement onder het dak heeft een mooi zicht op de Sint-Romboutstoren en beneden aan de straatzijde is er een appartement die uiterst geschikt is voor levenslang wonen en een nauw contact heeft met de straat. Er is ook een leuk duplexappartement, elke woning is dus anders. Dat vinden wij belangrijk.”
DmvA koos voor een wit gepleisterd gebouw als archetype. Enerzijds geschiedkundig gemotiveerd, want vele gebouwen in de 19e eeuw werden wit gekaleid of gepleisterd. Anderzijds uit duurzame en economische overwegingen. Het is de meest duurzame en goedkope vorm om een woning te isoleren en in het kader van oververhitting van de stad is wit de kleur die het best reflecteert. “Vandaar ook de combinatie met witte zink als dakbedekking. Het geheel zorgt ervoor dat bijna 45% van de warmte weerkaatst wordt. Onlangs mocht ik een lezing geven in Stuttgart over dat ‘cool roof-systeem’. Bij dergelijke ontwikkelingen is er nu eenmaal de economische realiteit, maar dan nog willen wij verschillende parameters samenleggen om tot een goede en mooie architecturale oplossing te komen. De materialisatie is dus het resultaat van geschiedkundige, duurzame en economische motieven.”
‘Apartments in de Stad’ is dmvA ten voeten uit. “Wij proberen eigenlijk steeds voor iets progressiefs te gaan, bijna avant-gardistisch, maar wel altijd gebaseerd op de historiek van een plek. Die is onze kapstok om te werken. Daarbij proberen we niet om het oude te kopiëren, maar om iets vernieuwends en hedendaags te doen met die geschiedenis. In dit geval denk ik dat we erin geslaagd zijn om een duurzaam, tijdloos en kleinschalig inbreidingsproject te realiseren dat zich subtiel nestelt in het historische stadsweefsel. Een project ook dat aantoont dat historisch onderzoek niet enkel als negatief en tijdrovend gepercipieerd moet worden, maar als interessante tool en context voor een ontwerp. Hoe meer parameters en krijtlijnen wij krijgen, hoe liever wij het hebben. Het levert niet alleen architectuur op die past in de context, soms levert het voor alle partijen winst op. Door hier de geschiedenis te omarmen, konden we met een interessant voorstel naar de stedenbouwkundige diensten trekken en uiteindelijk meer vierkante meters bouwen dan oorspronkelijk gedacht. En ook binnen het segment van de ontwikkelingsarchitectuur mag dit fijne project best gezien worden. Het litteken van vroeger is niet meer.”
dmvA
Drabstraat 10
2800 Mechelen
t. +32 (0)15 33 09 86